Anders dan in de Westerse wereld, waar infertiliteit openlijk bepreekbaar is en hulp en informatie volop voorhanden, is dit onderwerp in Gambia vaak taboe. Infertiliteitt wordt niet gezien als een medisch probleem maar oorzaken, en dus ook remedies worden vaak eerst gezocht in de spirituele wereld.
Kuntofengo – The Spirit Husband
Wanneer je vrouwen in Gambia vraagt wat zij denken dat de oorzaak is wanneer een vrouw ongewenst kinderloos blijft, zullen ze vaak refereren aan een spiritueel fenomeen ‘kuntofengo’.
Kuntofengo kan zich al bij jonge vrouwen voor het huwelijk manifesteren in de vorm van hoofdpijnen of aanvallen van duizeligheid. Eenmaal getrouwd worden die aanvallen intenser, en krijgt de vrouw last van nachtmerries.
Dit wordt veroorzaakt, zo gelooft men, door een geest, ‘jinnoo’ in Mandinka, ‘rab’ in Wolof. Dit is de zogenaamde ‘spirit husband’, en deze is zo denkt men, intens jaloers op de sexuele relatie, en daaruit voortkomende zangerschappen, die zij met haar echte man in de materiele wereld heeft.
De jinn kan in dromen verschijnen, bezorgt de vrouw nachtmerries, wat uiteindelijk tot gevolg heeft dat ze de zwangerschap verliest. Zo verstoort hij de relatie van het stel, hun kansen op een groot gezin en uiteindelijk het huwelijksgeluk en de vrede in huis.
Kuntofengo, zo wordt algemeen aangenomen, kan niet met Westerse medicijnen bestreden worden, dus hulp wordt gezocht bij locale kruidendokters en spiriuele genezers.
Spiritualisten – The Marabout
Kinderloze vrouwen kunnen hulp zoeken bij de ‘marabout’, of ‘moro’ in Mandinka. Deze genezers zijn gespecialiseerd in spirituele geneeskundie die zn wortels heeft in de Islam.
Hoewel het merendeel van de marabouts mannen zijn, bestaan er in Gambia ook enkele – lokaal zeer bekende – vrouwelijke moro’s.
De marabout kan een ‘safoo’, of ‘juju’ geven. Dit is een stukje papier waarop een vers uit de heilige Koran wordt geschreven. Dit wordt opgevouwen tot een klein pakketje en vervolgens ingenaaid in leren bundeltje wat om de arm of heup wordt gebonden, of soms in het haar of kleding wordt genaaid.
De marabout kan ook ‘nasoo’ (heilig water) aanbieden als een vorm van behandeling of bescherming. Dit heilig water wordt gemaakt door een vers van de heilige tekst, geschreven op een stuk papier, te weken in water. Het geschrevene, de intentie van de tekst wordt geabsorbeerd door het water, waarmee dit water spirituele helende krachten krijgt. Nasoo kan gedronken worden, of gebruikt om in te baden.
Kruiden Remedies – Drinking Tablets
Verschillende herbalisten zonder specifieke religieuze kennis of kunde bereiden ook plantaardige medicijnen voor degenen die hun hulp zoeken.
Een veel voorkomende vorm van behandeling voor vrouwen met reproductieve moeilijkheden is een oplossing die bereid is met het doel ernstige diarrhee te veroorzaken. Diarrhee, zo wordt geloofd, kan een ‘blokkage’ die een zwangerschap in de weg staat wegnemen.
Heilige Plaatsen – Krokodillen Poelen
Gambia kent van oudsher verschillende plaatsen die als heilig worden beschouwd, en die van speciale betekenis zijn voor vrouwen die worstelen met infertiliteit.
Op deze plaatsen zoeken zij antwoord op hun gebeden voor zwangerschap en kinderen. De meest bekende is de Kachikaly crocodile pool in Bakau.
Men gelooft dat het water van deze poel bewoond wordt door een geest genaamd Kachikaly. Het is deze geest die ervoor zorgt dat de nijlkrokodillen niet van de poel weglopen.Krokodillen worden beschouwd als een symbool van fertiliteit, en er wordt gelooft dat zij in contact staan met het boven-natuurlijke.
Naast de poel staan enkele kleine gebouwtjes waar vrouwen zich kunnen wassen met water uit deze heldergoene poel, geholpen door speciaal opgeleide vrouwen van de Bojang clan. Vervolgens nemen ze wat van het water mee naar huis om later te gebruiken. Dit ritueel zou helpen hun wens op nakomelingen te doen uitkomen.
Er zijn twee soortgelijke heilige poelen in Gambia; Folonko bij Kartong in het zuiden en de ander in Berending, Niumi op de Northbank.
Social Support – The Kanyaleng
De Kayaleng vrouwen hebben een speciale plaats in de Gambiaanse maatschappij. Deze vrouwen hebben gemeen dat ze allemaal op enig punt in hun leven te maken hebben gehad, of nog steeds hebben, met infertiliteit of kindersterfte.
Kanyalengs treden vaak op bij publieke bijeenkomsten en feestelijke gelegenheden zoals trouwerijen en naamceremonies.
In hun optredens steken ze vaak de draak met conventionele rolpatronen en verwachtingen. Mn mannen zijn het mikpunt van hun spot, maar ze zetten ook zichzelf te kijk en kunnen zich dan heel grof gedragen. Er wordt gezegd dat als deze vrouwen zich in publiek en voor Allah zo schaamteloos durven te gedragen, dan moeten de hogere machten wel medelijden met hen krijgen en hen kinderen schenken, en deze kinderen beschermen zodat ze overleven. Dit wordt ‘God begging’ genoemd.
Ook vrouwen die later kinderen krijgen blijven zich als Kanyaleng identificeren, en vaak blijven ze ook als zodanig met de groep optreden. De kinderen geboren uit deze vrouwen genieten de speciale bescherming van de groep.
Het Kanyaleng zijn betekent zowel een individuele identiteit, als een uiting van groeps solidariteit, waarin leden van de groep samenwerken om hun persoonlijke en collectieve doelen te bereiken door rituelen en werk.
In de jaren 90 werden Kanyaleng als ‘traditional communicators’ or ‘traditional media’ regelmatig betrokken bij diverse ontwikkelings programma’s.
Omdat zij de taal spreken, de gebruiken kennen en bovendien geweldige performers zijn, zijn de Kanyaleng bij uitstek de vrouwen waarmee we nauw hopen te kunnen samenwerken in onze voorlichtings programma’s omtrent Sexueel Reproductieve Gezondheid & Rechten.
Lees meer over: Voorlichting en Eductatie