Oneworld publiceerde een drieluik waarin verschillende medewerkers van Dimbayaa het probleem van infertiliteit een gezicht geven. Deel 3: De Kanyaleng vrouwen groepen
De Kracht van de Kanyaleng
In veel Afrikaanse landen geldt dat het voortbrengen van kinderen van zeer groot belang is. Vrouwen die niet zwanger kunnen worden, miskramen of doodgeboren kinderen krijgen, dragen een bijzonder groot leed met zich mee. Soms worden ze verstoten door hun man en vernederd door hun familieleden en dorpsgenoten. In Gambia en Senegal verenigen deze vrouwen zich in groepen die Kanyaleng worden genoemd. Zij zijn de entertainers van het dorp en treden op bij bruiloften, naamceremonies en soms bij officiële gebeurtenissen.
Zij kunnen vaak goed dansen, drummen en gevoelige zaken op een humoristische wijze aan de kaak stellen, inclusief taboes. Regelmatig steken ze de draak met het moederschap, de verwachtingen die aan vrouwen worden gesteld, het onvermogen om aan een groot gezin te voldoen en de negatieve consequenties die dit met zich meebrengt. Mannen worden ook regelmatig bespot en tegelijkertijd maken ze zichzelf belachelijk en kunnen grof uit de hoek komen. De Kanyalenggroep biedt een uitlaatklep, troost, solidariteit en ondersteuning aan vrouwen die problemen hebben met het krijgen van kinderen. Het is een copingstrategie om om te gaan met de grote druk om kinderen op de wereld te zetten. Daarnaast verbetert het de sociale en economische status.
Elke Kanyalengvrouw heeft haar eigen specifieke kleding, sieraden en attributen waar ze mee optreedt. Vaak hebben ze poppen of kalebassen bij zich, of bijvoorbeeld een plastic fototoestel waarmee ze mensen voor de grap op de foto zetten. Het kan ook voorkomen dat een Kanyaleng in mannenkleren optreedt.
Bateh, een vrouw van rond de veertig en behorend tot de Jola Karoninka stam, is al jaren Kanyaleng. Als een vrouw Kanyaleng wordt krijgt ze een andere naam. Bateh heette voorheen Hawa Demba. Met een nieuwe naam kunnen de boze geesten je hopelijk niet meer volgen en een negatieve invloed uitoefenen op het zwanger worden. De Kanyalengnaam kan verwijzen naar een bedrijf of organisatie, of een land. Voorbeelden hiervan zijn Africell (een Gambiaans telecombedrijf) en Taiwan.
Nadat Hawa getrouwd was kreeg ze één kind. Daarna volgenden diverse miskramen. Ze ging naar een marabout voor hulp. De marabout gaf haar diverse middelen en zei tevens dat ze een groep vrouwen nodig had die voor haar konden bidden zodat ze zwanger zou kunnen worden. De Kanyalenggroep uit haar dorp had besloten dat ze Hawa zouden benaderen. Als een vrouw na ongeveer drie jaren huwelijk niet (meer) zwanger wordt of als de baby overlijdt dan maakt de Kanyalenggroep voor haar een ritueel op een onverwacht moment.
Tijdens een optreden bij een bruiloft, waar Hawa aanwezig was, verrasten ze haar, maakten ze haar aan het schrikken en brachten haar in verlegenheid met bizarre opmerkingen en door haar op diverse plekken te slaan en aan te raken. Vaak wordt de vrouw die geen kinderen kan krijgen, besmeurd met water, zand en pap bestaande uit rijst met gemalen pinda’s, zure melk en suiker. Het idee hierachter is dat de boze geesten, die een zwangerschap in de weg kunnen staan, en de betreffende vrouw geen contact meer met elkaar kunnen krijgen. De Kanyalengs smeren deze pap ook over zichzelf.
Daarna namen ze Hawa mee naar een ander huis en plaatsten haar in het midden van een kamer. Alle acht Kanyalengvrouwen uit het dorp zaten om haar heen en zongen en baden voor haar in de hoop dat ze zwanger zou worden. Inshallah. Vervolgens kreeg ze de naam Bateh, wat betekent ‘naar de overkant gaan’. Toen vertelde haar schoonmoeder, Binta, dat ze op reis gingen. Bateh wist niet waar ze naar toe ging. Uiteindelijk gingen ze naar haar geboortedorp Boune in Senegal. Binta had haar daar heen gebracht zodat ze niet meer onder de invloed van de boze geesten in haar woonplaats in Gambia zou zijn. Haar man kwam haar daar regelmatig opzoeken en de Kanyalengvrouwen van Boune dansten en baden regelmatig voor haar. Na een tijdje was Bateh zwanger. Gedurende haar gehele zwangerschap en de eerste weken na de bevalling bleef ze in Boune. Haar schoonmoeder heeft daar haar attributen gemaakt, een kalebas met schelpen en stok met koeienhaar.
Na ruim twee jaren in Boune is Bateh samen met haar dochter Senabou weer terug gekeerd naar haar dorp in Gambia en is ze onderdeel van de Kanyalenggroep. Later heeft ze nog vijf kinderen gekregen. Een Kanyaleng blijft lid van de groep tot het einde van haar leven en de vrouw die het oudste of het langste lid is, is de leider. In de groep van Bateh is Anna de leider.
Aan diverse Kanyalengvrouwen is de vraag gesteld hoe ze tegenover de reguliere geneeskunst staan. Telkens was het antwoord positief: ‘Traditionele manieren kunnen erg goed helpen maar soms is er meer aan de hand, het kan een probleem in de buik zijn en dan is het goed dat er een dokter naar kijkt. Kortom meerdere manieren zijn mogelijk’. Taiwan verwoorde het als volgt: ‘Kanyaleng is something like a belief and a luck, sometimes it will happen when you pray and if God wish there will be a child, but sometimes it will not happen’.
Kanyalengs zijn in het verleden regelmatig betrokken geweest bij voorlichtingsprogramma ‘s, gezien hun brede ervaring met het optreden voor publiek en het goed op de hoogte zijn van de lokale situatie. Ze zijn zeer goed in staat een boodschap, die soms gevoelig ligt, over te brengen. In de toekomst hoopt Dimayaa de Kanyalengs te betrekken bij hun voorlichtingsprogramma’s en behandelingen gericht op onvruchtbaarheid.
Anja van Daatselaar is docent aan de hogeschool van Windesheim. Ze begeleidt studenten bij hun stage in Gambia en is bestuurslid van Dimbayaa fertility for Africa